It's a long and narrow way

"It's a long road, it's a long and narrow way,
If I can't work up to you, you'll surely have to work down to me someday."

Dit is het refrein dat elf keer terugkeert in "Narrow way". Titel en melodie lijken te zijn ontleend aan "Church, I'm fully saved today" van Blind Willie Johnson uit de late jaren twintig van de vorige eeuw. Hierin komt de regel voor "I'm in this narrow way". De smalle weg in de eerste regel is een citaat uit hoofdstuk 7 van het bijbelboek Mattheüs. In de vertaling van de King James Bible staat daar:

"Because strait is the gate, and narrow is the way, which leadeth unto life, and few there be that find it."

 Het zijn woorden van Jezus waarin hij waarschuwt dat het geloof niet de  gemakkelijkste weg is. Ook in "Ain't talking" heeft Dylan het trouwens al over een "long and lonesome road" voor wie vasthoudt aan een "faith that's long been abandoned".

De tweede regel is minder gemakkelijk te interpreteren. Het is niet meteen duidelijk wie er aan het woord is en wie de aangesprokene is. Van blueszanger John Henry Barbee is (alweer uit de jaren twintig) een nummer bekend met de titel "You'll work down to me someday". Op een forum op expectingrain.com  deed iemand de suggestie dat de tekst een echo zou kunnen zijn van een zogenaamde "field holler", een werklied waarmee arbeiders op de katoenvelden met elkaar communiceerden. Uit het vervolg zou je kunnen opmaken wie de ik-persoon in dit refrein is en tot wie hij zich richt. Daarvoor is het nodig eerst de rest van de tekst te bekijken.

Samenvatten is lastig, omdat Dylan ook in deze song naar uiteenlopende gedachten, personen en situaties verwijst die geen deel lijken te zijn van een coherent verhaal. Toch is er een rode draad en deze wordt gevormd door verwijzingen naar de lijdensweg van Jezus. Hier volgen enkele citaten met tussen haakjes de betreffende strofe:

• "empty cup" (2): in de bijbel is een beker vaak het symbool van lijden, bijvoorbeeld in het gebed van Jezus in Getsemané dat voorafgaat aan zijn arrestatie en kruisiging
  
• "I saw you buried and I saw you dug up" (2): dood en opstanding
  
• "In the courtyard of the golden sun / you stand and fight or you break and run"(4): het verraad van Petrus op de binnenplaats
  
• "wine and bread" (4): het laatste avondmaal
  
• "We looted and we plundered on distant shores" (5): de misdadigers aan het kruis
  
• "Even death has washed his hands of you" (5): de dood kan hem niet vasthouden (conform Handelingen 2:24)

Er zijn meer verwijzingen naar de bijbel ("be gentle and pray", Philippenzen 4), maar ook naar een gedicht van Omar Khayyam ("the moving finger is moving on") dat op zijn beurt weer verwijst naar het bijbelboek Daniël en naar een populaire danswedstrijd in de jaren twintig waarbij een taart de hoofdprijs was ("cakewalking baby") waar Louis Armstrong in 1924 een liedje over maakte.

Toch overheersen de verwijzingen naar de persoon van Jezus en het ligt daarom voor de hand dat hij ook de aangesproken persoon is in het refrein. De ik-persoon kan Jezus niet bereiken ("I can't work up to you") en is voor een ontmoeting afhankelijk van zijn initiatief ("you'll surely have to work down to me someday"). Het laatste woord, "someday", is veelzeggend: heimwee naar oude blues en de pijn van dit leven kunnen het verlangen naar verlossing niet verdringen.

Tam Lin in vermomming. Over "Soon after midnight"

In Tin angel en Scarlet town zijn sporen te vinden van Engels-Schotse balladen. Het lijkt er sterk op dat ook Soon after midnight gebaseerd is op een oude "border ballad". In dit geval gaat het echter niet meer om losse toespelingen op een oud lied, maar lijkt de hele tekst een creatieve navertelling te zijn van een volksverhaal.

De ik-persoon stelt vast dat het net na middernacht is en dat zijn dag juist begonnen is. Dan volgt een beschrijving van drie vrouwen. De eerste heet Honey en zij heeft hem bestolen. De tweede is een prostituee met de naam Charlotte en de derde heet Mary die gekleed is in een groene jurk. De vrouwen komen er niet al te best af: ze kletsen en liegen en zijn bloeddorstig. De ik-persoon heeft een moeilijke tijd achter de rug: "I've been down on the killing floors". Hij heeft " a date with the fairy queen", maar hij lijkt te verlangen naar iemand anders die hij hoog acht en die hij in de eerste en de laatste strofe rechtstreeks aanspreekt:

I'm searching for phrases
To sing your praises

When I met you I didn't think you'd do
It's soon after midnight
And I don't want nobody but you

De elfenkoningin, de groene kleding en de vermelding dat het net na middernacht is, wijzen in de richting van een volksverhaal. In de negentiende eeuw verzamelde de Amerikaanse taalkundige Francis James Child een grote hoeveelheid ballades inclusief varianten. De verzamelbundel kreeg de titel The English and Scottish popular ballads. Een van die ballades heet Tam Lin. Er zijn verschillende versies van het verhaal, maar dat zijn variaties op dit basispatroon:

Een dochter van een landgoedeigenaar ontmoet in een bos een elf die vroeger als jongen is ontvoerd door de elfenkoningin en die nu haar gevangene is. Elk meisje dat het landgoed betreedt, moet hem tol betalen: haar ring, haar groene mantel of zelfs haar maagdelijkheid. Het meisje ontdekt enige tijd later dat ze zwanger is. Ze keert terug naar Tam Lin en hij vertelt haar dat hij ooit een sterfelijk mens was. Eens in de zeven jaar offeren de elfen iemand van hen aan de hel en hij is bang dat hij nu aan de beurt is. Vlak na middernacht zullen de elfen te paard op weg gaan. Hij vraagt het meisje op haar te wachten. De elfen zullen hem veranderen in allerlei gedaantes om hem niet te hoeven afstaan aan haar. Wanneer hij verandert in een brandende kool, moet zij hem in een waterbron gooien en dan zal hij naakt aan haar verschijnen. Zo verlost het meisje Tam Lin en de woedende elfenkoningin moet hem laten gaan. 

Heeft Dylan in Soon after midnight Tam Lin sprekend ingevoerd, terwijl hij in spanning wacht tot hij vlak na middernacht zijn geliefde weer zal ontmoeten? De overeenkomsten met de ballade zijn in elk geval opvallend: net als Tam Lin heeft de hoofdpersoon diverse affaires met vrouwen gehad, ook hij wacht op de elfenkoningin, maar ook op zijn geliefde in het besef dat belangrijke dingen gaan gebeuren. Net als Tam Lin heeft de ik-persoon veel ellende meegemaakt, maar ziet hij de toekomst hoopvol tegemoet. 

Er blijft nog wel één lastige passage over. De een-na-laatste strofe bevat een paar raadselachtige en gewelddadige regels: 

Two timing slim
Who's ever heard of him
I'll drag his corpse through the mud

De uitdrukking "two time slim" verwijst naar een lied van Johnny Otis waarin een oude man terugkijkt op een leven vol geweld en overspel. De ik-persoon rekent met hem af en zal zijn lijk door de modder slepen. Dit zou een verwijzing kunnen zijn naar een bijbeltekst, namelijk Efeze 4:22 - 24. In de King James Bible staat:

That ye (.....) put off the old man, which is corrupt according to the deceitful lust;
And be renewed in the spirit of your mind;
And that ye put on the new man, which after God is created in righteousness and true holiness.

In het licht van deze tekst zou "two time slim" het beeld kunnen zijn van de oude mens die moet sterven om plaats te maken voor de nieuwe mens en is dat ook niet het thema van het verhaal over Tam Lin?

Een odyssee in "Early Roman kings"

De tekst van Early Roman kings is lastig te begrijpen. Allereerst is niet helemaal duidelijk wie er met die koningen bedoeld worden: zijn het gangsters, bankiers, politici of zijn ze het allemaal tegelijk? In de eerste drie strofen worden ze in elk geval voorgesteld als gewelddadige patsers die rijk zijn geworden door handel en die mensen in hun greep houden. Een andere moeilijkheid is dat de ik-persoon zich in de laatste drie strofen nu juist lijkt te identificeren met die "koningen", terwijl Dylan in het algemeen toch kiest voor de underdog. De reden waarom is niet duidelijk, maar misschien biedt de vijfde strofe een aanknopingspunt.

Op Expecting Rain, de onvolprezen website met uiteenlopende informatie over alles wat met Bob Dylan te maken heeft, staat een interessante discussie over enkele regels uit deze strofe:

I can strip you of life
Strip you of breath
Ship you down
To the house of death

Een zekere andrea75 heeft ontdekt dat deze regels ontleend zijn aan De Odyssee van Homerus in de vertaling van Robert Fagles:

"Would to god I could strip you of life and breath and ship you down to the house of Death as surely as no one wille ever heal your eye, not even the earthquake god himself!" 

In de Nederlandse vertaling van De Roy van Zuydewijn staat:

"Kon ik je even zeker van ziel en leven beroven en je de woning van Hades laten betreden, zo zeker als ook de Schudder der aarde je geen nieuw oog kan verschaffen."

Het zijn de woorden die Odysseus ten afscheid roept naar de cycloop wiens enige oog hij heeft doorstoken en aan wie hij daarna ternauwernood met schip en bemanning is ontsnapt. Op dat moment heeft hij een oorlog van tien jaar achter de rug en is hij met zijn mannen op weg naar zijn vaderland Ithaka waar zijn vrouw en zoon op hem wachten. Hij wordt echter telkens weer tegengewerkt door Poseidon, de god van de zee, die hij in een overmoedige bui heeft beledigd. Odysseus laat zich echter niet kisten en vecht zich letterlijk en figuurlijk een weg naar huis, waar hij na nog eens tien jaar aankomt.

De riff van het nummer is ontleend aan Mannish boy van Muddy Waters, zodat er een merkwaardige combinatie ontstaat van blues en een klassieke tekst. Een overeenkomst is dat de toon in het nummer van Waters ook behoorlijk opschepperig is.

Net als Odysseus is de ik-persoon in Early Roman kings getekend door het leven, want hij heeft alles meegemaakt. Hij lijkt op een zwerver op weg naar huis die zich heeft voorgenomen dat niets en niemand hem zal tegenhouden. Hij bijt van zich af, want hij heeft niets meer te verliezen. Dit biedt geen sluitende interpretatie van het hele nummer, maar biedt misschien wel een ingang om de rest van dit duistere nummer te ontraadselen.

Tin angel

Een man komt thuis en ontdekt dat zijn vrouw is weggegaan met een zekere Henry Lee. Met zijn knecht achtervolgt hij te paard de vrouw en haar minnaar. Wanneer hij het overspelige paar gevonden heeft, tracht hij zijn vrouw te overreden met hem mee te gaan. Zij weigert echter en Henry Lee schiet hem dood. Daarop komt de vrouw tot bezinning:

We're two of a kind, and our blood runs hot.
But we're no way similar in body or thought.
'All husbands are good men' is all I knew.

Na deze woorden doodt zij Henry Lee met een mes en maakt zij een einde aan haar leven:


All three lovers together in a heap
Thrown into the grave, forever to sleep
Funeral torches blazed away
Through the towns and the villages all night and all day


Dit is in het kort het treurige verhaal van Tin Angel. Het lijkt veel op een ander nummer, de traditional Blackjack Davey die te vinden is op Good as I been to you (1992). Dit lied gaat over een vrouw die meegaat met een zigeuner. Ook hier achtervolgt de echtgenoot het stel en wil hij de vrouw tevergeefs overtuigen met hem terug te gaan naar huis waar haar kind op haar wacht. Zij verkiest het gezelschap van haar nieuwe minnaar boven de liefde en rijkdom van haar man. De afloop is minder gewelddadig, maar de verhaallijn is hetzelfde.Ook details komen overeen, zoals de opdracht van de bedrogen echtgenoot aan de knecht om het paard te zadelen:

Well, saddle for me my coal black stud,
He's speedier than the gray. (Blackjack Davey)

Saddle me up my buckskin mare (Tin Angel)

Een verschil is dat de toon van Tin Angel meer eigentijds is. De man noemt zijn vrouw bijvoorbeeld "a greedy lipped wench" en Henry Lee is in zijn ogen "a gutless ape with a worthless mind". Verder is de zigeuner Blackjack Davey vervangen door Henry Lee, wellicht een verwijzing naar een andere traditional waarin een vrouw haar overspelige man vermoordt. Dit lied is bekend geworden door de uitvoering van Nick Cave op Murder ballads. 

Van Blackjack Davey zijn meer versies bekend, zoals The Raggle Taggle Gypsy of The Gypsy Laddie. Waarschijnlijk is dit lied omstreeks 1720 geschreven in het grensgebied van Engeland en Schotland. Het wordt daarom ook wel een "border ballad" genoemd. In de 18e en 19e eeuw werd het ook populair in Canada en de Verenigde Staten. Vanaf de jaren '70 werd het door diverse artiesten uitgevoerd, zoals Steeleye Span, Bob Dylan, The Chieftains en The White Stripes. 

In het Angelsaksische taalgebied is het lied dus populair, maar ook in ons eigen taalgebied is een ballade te vinden die trekken vertoont van dit verhaal. In het Antwerps Liedboek uit 1544 (!) staat een lied met de titel Vrouwe van Lutsenborg. Hier zijn de rollen omgedraaid: de minnaar achtervolgt de echtgenoot en vermoordt hem. Behalve dit verschil zijn er opvallende overeenkomsten: na de moord volgt inkeer en de minnaar wijst de vrouw af. Zelfs de opdracht om het paard te zadelen ontbreekt niet:

Hi sprack tot sinen knape
Nu sadelt mi mijn paert


Er is dus verwantschap met oude balladen, maar je zou nog verder kunnen gaan. Er is in Tin Angel ook sprake van een "mythisch substraat", een verhaalpatroon dat teruggaat naar de klassieke oudheid. In dit geval is dat het oerverhaal van Orpheus die in de onderwereld neerdaalt om zijn geliefde Eurydice uit de handen van Hades te bevrijden. Dylan weet dat het romantische ideaal van het oorspronkelijke genie een gepasseerd station is. Als dichter kiest hij voor het combineren van bestaande thema's en vormen en zo brengt hij nieuw leven in een oude tekst. 

Long and wasted years

Het begin van Long and wasted years klinkt wat knullig: twee gitaristen in een melige bui lijken zo maar wat te zoeken naar een melodie. Daarna volgt een langzame, krachtige riff die de hele song blijft klinken en die past bij de melancholische overpeinzingen van de hoofdpersoon. Er is geen refrein: dat zou zijn mijmeringen alleen maar hinderlijk onderbreken.

De verteller is een man die spreekt tot zijn vroegere geliefde. Duidelijk is dat zij ooit korte tijd van elkaar hielden als "two trains running side by side". De man probeert hun liefde weer nieuw leven in te blazen, maar tevergeefs. Zijn oproep "Shake it up, baby, twist and shout" bijvoorbeeld is bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Door het trage tempo en de bijna lusteloze manier waarop Dylan het zingt, staat het in schril contrast met de opgewonden versie van de Beatles en zo krijgen die woorden een tragikomisch effect.

Als luisteraar ben je geneigd hun gezamenlijke geschiedenis te willen construeren. Er zijn verwijzingen naar gebeurtenissen, maar die worden niet uitgewerkt en roepen alleen meer vragen op. Welke verboden woorden sprak de geliefde in haar slaap en waarom zou haar een gevangenisstraf boven het hoofd hangen? Hoe komt het dat de man zijn familie uit het oog verloren is? Wie was zijn vijand en hoe is het met hem afgelopen?  Welke geheimen verbergt de man achter zijn bril met donkere glazen? Het blijven fragmenten van een verhaal dat er niet is.

Duidelijk is wel dat de man gekweld wordt door eenzaamheid en spijt. De manier waarop Dylan "Come back, baby. If I ever hurt your feelings I apologize" zingt, gaat door merg en been. De laatste strofe is helemaal gedrenkt in tranen en bij een ander zou dat al gauw sentimenteel klinken, maar uit de mond van een oude zanger met heimwee klinkt het toch geloofwaardig:

"We cried on that cold and frosty morn.
We cried because our souls were torn,
so much for tears, so much for these long and wasted years."

Bronnen van Scarlet town

Scarlet town bestaat uit zes strofen waarin een stad wordt beschreven. Er is geen verhaal: in elke strofe is iemand aan het woord die uiteenlopende kenmerken van een stad en haar bewoners noemt. Op het eerste gezicht ontbreekt de samenhang, omdat ongelijksoortige eigenschappen en personen zonder toelichting op elkaar gestapeld worden. Om betekenis aan de tekst te geven kan het zinvol zijn na te gaan naar welke andere teksten Dylan verwijst.

De beginregel van elke strofe, "In Scarlet town, where I was born", is gebaseerd op een Schotse ballade die al in 1666 bekend was en die via emigratie in Amerika zeer populair werd. Het gaat over een meisje dat de liefde van een stervende man niet beantwoordt en kort na zijn dood zelf sterft, gekweld door haar eigen hardvochtigheid. Dit speelt zich af in een fictief stadje dat Scarlet town heet. Bob Dylan heeft dit lied tijdens zijn loopbaan meerdere malen tijdens concerten gezongen en sporen ervan zijn nu terug te vinden in deze song. Behalve de geciteerde regel is ook de scène bij het sterfbed in de tweede strofe aan deze ballade ontleend.

Dit volksliedje is niet de enige verwijzing naar andere teksten. In de eerste strofe staat "Uncle Tom still workin' for Uncle Bill". Uncle Tom is een personage in "Uncle Tom's cabin" (1852) van Harriet Beecher Stowe, dat van grote betekenis is geweest voor de afschaffing van de slavernij. Tegenwoordig is de naam "uncle Tom" de aanduiding voor een zwarte Amerikaan die zich gedraagt als een blanke. De suggestie van deze regel is dat er in Amerika nog steeds sprake is van ongelijkheid. Maar wie is "Uncle Bill"? Misschien verwijst Dylan wel naar de ophef die een aantal jaren geleden ontstond, toen de acteur Bill (!) Cosby zich kwaad maakte over normloosheid van jonge zwarte Amerikanen. Hij werd toen in de media als een "uncle Tom" neergezet. Overigens is "uncle Bill" ook nog de bijnaam van Bill Tapia, de oudste muzikant ter wereld die in 2011 stierf op 103-jarige leeftijd. Omdat hij al optrad tijdens de Eerste Wereldoorlog en omdat hij met grootheden als Frank Sinatra, Louis Armstrong en Elvis Presley heeft gespeeld, werd hij wel gezien als de laatste schakel met het verleden.

Van een heel andere orde is de allusie in de derde strofe waar staat dat "beggars crouching at the gate", een verwijzing naar de arme bedelaar Lazarus in Lukas 16 die Jezus tegenover de anonieme rijke man stelt. De regel "I touched the garment, but the hem was torn" is ontleend aan hoofdstuk 8 van hetzelfde bijbelboek waar een zieke vrouw de kleding van Jezus aanraakt en geneest. Het woord "hem" verwijst naar een van de kwasten die Joodse mannen onderaan hun kleding moesten naaien en die hen moesten herinneren aan de geboden van God "and that ye seek not after your own heart and your own eyes, after which ye use to go a whoring, that ye may remember, and do all my commandments, and be holy unto your God" (Numeri 15). De losgescheurde kwast wijst op een breuk met de wet van God.

Een derde bron is het treurspel "Trojaanse vrouwen" van Seneca. De woorden "father's foes" komen uit de vertaling van Jasper Heywood (1559) en hebben betrekking op Pyrrhus, de zoon van Achilles. In het treurspel verwijt Agamemnon hem dat hij na de verovering van Troje de oude koning Priamus gedood heeft, terwijl Achilles zelf hem welwillend behandeld heeft nadat hij Priamus' zoon Hector gedood had. Pyrrhus antwoordt hooghartig dat hij als overwinnaar het volste recht had om de vijanden van zijn vader te doden. Pyrrhus laat zich kennen als een meedogenloze overwinnaar. 

Behalve dit soort oude verhaalpatronen zijn er ook andere verwijzingen: "quarter ounce" is straattaal voor 7 gram cannabis, "seven wonders" zijn de zeven wonderen van de klassieke oudheid en "walnut groves and maplewood" zijn twee steden in Minnesota, de staat waar Dylan geboren is. In de laatste strofe verwijst "Set 'em Joe, play "Walkin' the Floor" naar "Set 'em up, Joe", een countrysong van Vern Gosdin die op zijn beurt weer zingt over "Walkin' the floor over you" van Ernest Tubb. 

Alles bij elkaar rijst zo het beeld op van een stad waarin het oude en het moderne Amerika vermengd worden met klassieke en bijbelse elementen en waarin mededogen het verliest van ongelijkheid, armoede en wraakzucht. De ik-persoon lijkt erin te berusten en luistert in het gezelschap van een "flat-chested junkie whore" naar een oud liedje en stelt dan vast "while we smile, all heaven descends". Ook al biedt Scarlet town geen opwekkend beeld van de mensheid, helemaal zonder hoop is het niet. 

The watchman, he lay dreaming

De twee bemanningsleden die op de laatste reis van de Titanic in 1912 de uitkijkposten bemanden, hadden geen verrekijkers. Toen ze de ijsberg op een kwart mijl afstand zagen opdoemen, was het te laat om die te ontwijken. Omdat de wachter of "watchman" een belangrijke rol speelde in dit drama, is het niet zo gek dat hij in "Tempest" vier keer genoemd wordt. 

Dylan wijkt echter af van het historische verloop van de gebeurtenissen. De wachter in "Tempest" is niet op zijn post, maar ligt te dromen. Hij heeft een voorspellende gave, want hij droomt al van het zinkende schip als de passagiers nog nietsvermoedend dansen op de muziek van het scheepsorkest:

The watchman, he lay dreaming 
As the ballroom dancers twirled
He dreamed the Titanic was sinking
Into the underworld

Met deze profetische gave ligt de verwijzing naar het bijbelse beeld van de wachter voor de hand. Er zijn meer van dit soort verwijzingen: de engelen trekken zich terug, de kapitein leest het boek Openbaringen en, heel expliciet:

But there is no understanding
On the judgement of God's hand

In Ezechiël 3 staat, geciteerd naar de King James Bible, Dylans favoriete bijbelvertaling:

Son of man, I have made thee a watchman unto the house of Israel: therefore hear the word at my mouth, and give them warning from me.

De wachter is in deze tekst een profeet die het bevel krijgt de mensen te waarschuwen voor naderend onheil. Hij krijgt uitdrukkelijk het bevel te spreken. In "Tempest" daarentegen slaapt de wachter. Hij heeft profetische gaven, maar de waarheid is opgesloten in zijn innerlijk en hij deelt die niet met de buitenwereld. Aan het slot, als de ramp zich inmiddels voltrekt, droomt hij nog wel "he tried to tell someone", maar het blijft hierbij. 

"Tempest" is hiermee meer dan een relaas over de Titanic: het is een allegorische vertelling over een wereld op ramkoers, waarin "the watchman" zwijgt, de liefde haar vuur verliest en alle dingen hun loop nemen. 

The news came over the wires
And struck with deadly force
Love had lost its fires
All things had run their course